Amir Shabani – Njohës i marrëdhënieve ndërkombëtare
Lufta Ukrainë-Rusi ka nxjerrë në pah një tjetër veçori të rëndësishme të sistemit aktual botëror, i cili është në një transformim të madh. Themeluesi i sistemit – vendet perëndimore të udhëhequra nga Shtetet e Bashkuara të Amerikës, nuk janë të kënaqur me sistemin, pasi ai nuk u shërben më interesave të tyre. Sipas shumicës së përllogaritjeve, sistemi aktual, me rregullat, normat dhe parimet e tij, i shërben më shumë interesave të vendeve joperëndimore si Kina.
Nga ana tjetër, vendet joperëndimore nuk duan të jenë të detyruara nga rregullat dhe normat perëndimore. Domethënë, nëse një ditë do të kenë sukses në udhëheqjen e sistemit, natyrshëm do të imponojnë rregullat dhe normat e tyre. Kjo do të thotë, vendet joperëndimore do të zhdukin të gjitha gjurmët perëndimore nga sistemi global.
Ka disa arsye për këto ndryshime. Së pari, vendet perëndimore nuk respektojnë rregullat dhe normat që kanë futur. Për shembull, Shtetet e Bashkuara kanë shkelur me këmbëngulje parimet dhe vendimet kryesore të Kombeve të Bashkuara dhe organizatave të saj të specializuara. Shumë vende janë ankuar për SHBA-në në Organizatën Botërore të Tregtisë (OBT) pasi qeveria e SHBA-së ka shkelur parimet e ekonomisë së tregut të lirë.
SHBA-ja dhe aleatët e saj kanë ndjekur politika të njëanshme dhe kanë krijuar një fakt të kryer. Kur administrata e ish-presidentit të SHBA-së, Donald Trump e njohu Jeruzalemin e bashkuar si kryeqytetin e Izraelit ose aneksimin e Lartësive të Golanit nga Izraeli, ata nuk morën parasysh vendimet e mëparshme të OKB-së ose parimet e së drejtës ndërkombëtare. Federata Ruse ka miratuar një politikë të ngjashme që kur krijoi një fakt të kryer në Gjeorgji ose Ukrainë.
Është e qartë se vendet perëndimore kanë humbur epërsinë e tyre morale. Derisa shkelin rregullat dhe normat ndërkombëtare, ato nuk kanë asnjë bazë ligjore apo morale për t’u ankuar për faktin e kryer të krijuar nga vendet e tjera. Nëse dominojnë rregullat e politikës praktike, atëherë parametri i fuqisë do të vendosë politikën. Një shpërndarje e re globale e pushtetit është ndoshta në rrugë e sipër, e cila do t’i shtyjë fuqitë globale të ndajnë botën në sfera të reja ndikimi. Natyrisht, ky proces do të jetë i dhimbshëm për shumicën e shteteve.
Së dyti, pas dobësimit të hegjemonisë globale amerikane, qeveria amerikane u ka kërkuar aleatëve të saj të ndajnë barrën, si në rastin e NATO-s. Megjithatë, aleatët e saj evropianë kontinentalë nuk janë të etur të ndjekin udhëheqjen amerikane. Interesat e tyre kombëtare kërkojnë që ata të ndjekin politika të pavarura ndaj aktorëve të tjerë globalë si Kina dhe Rusia. Prandaj, pavarësisht nga konsolidimi relativ i arritur me luftën ukrainase-ruse, vendet perëndimore janë mjaft të cenueshme. Me fjalë të tjera, sa më shumë të zgjasë lufta në Ukrainë, do të jetë më e vështirë të ruhet uniteti i aleancës. Nuk është sekret se vendet anglo-saksone dhe shtetet e Evropës kontinentale kanë pritshmëri dhe dobësi të ndryshme.
Së treti, periudha aktuale e tranzicionit ofron një atmosferë të përshtatshme për shtetet rajonale dhe të vogla për të ndjekur politika relativisht më të pavarura. Shumica e aleatëve perëndimorë në Lindjen e Mesme, Azinë Lindore dhe Afrikë kanë ndjekur një politikë të jashtme më autonome. Ata janë përpjekur të luajnë me fajet politike midis fuqive globale. Për shembull, edhe shtetet e vogla të Gjirit kanë ndjekur një politikë të ekuilibruar midis SHBA-së dhe Rusisë. Asnjë aleancë nuk është më një copë tortë, mund të ketë të çara në aleancë në çdo moment.
Paqëndrueshmëria aktuale politike globale duket se i shtyn fuqitë rajonale dhe globale të ndjekin një politikë të jashtme më konfliktuale, por të kushtueshme. Kthimi në rregullat, normat dhe regjimet ndërkombëtare është i vështirë, në mos i pamundur. OKB-ja dhe organizatat e saj speciale do të vazhdojnë të humbasin efektivitetin e tyre përkatës. Sa më të paefektshme të bëhen, aq më shumë fuqitë revizioniste dhe pro-status quo do të ndjekin rregullat realpolitike, duke destabilizuar më tej sistemin global. Me fjalë të tjera, kaosi aktual politk dhe mungesa e një hegjemonie do të vazhdojnë të krijojnë konflikte, kriza dhe luftëra në të ardhmen e afërt. Duke pasur parasysh nivelin e lartë të ndërvarësisë, këto politika konfliktuale do të sjellin kosto për vetë shtetin. Kjo do të thotë, të gjitha shtetet do të humbasin në fund të lojës.
