Shkruan: Mr. Amir Shabani – Njohës i Marrëdhënive Ndërkombëtare
Ndikimi i Turqisë në Ballkan ndërlidhet me çështjen se si Ankaraja zyrtare është bërë një aktor i
besueshëm në rajon. Këtu duhet vënë në dukje diplomacia kulturore dhe humanitare, e cila shquhet si
një nga shtyllat e rëndësishme të politikës së jashtme të Partisë për Drejtësi dhe Zhvillim (AK Parti). Kjo
doktrinë ka qenë në qendër të vizionit të qeverisë turke për Ballkanin.
Në historinë e fundit politike, marrëdhëniet Turqi-Ballkan kanë qenë shumëdimensionale dhe
shumështresore. Derisa Ballkani ka qenë një rajon politikisht i fragmentuar dhe ekonomikisht i brishtë, i
cili konsiderohej nga Evropa si "tjetër" zonë, lidhjet fetare, kulturore dhe etnike të rajonit me Turqinë, i
dhanë një dimension unik marrëdhënieve të Turqisë me Ballkanin.
Ajo që përcakton perceptimin perëndimor për Ballkanin është e dyfishtë:
• popullsia dërrmuese krishtere ortodokse e Ballkanit;
• shekujt e gjatë nën sundimin e Perandorisë Osmane.
Ballkani ka pasur gjithashtu një sërë problemesh të tjera të brendshme të tyre. Konfliktet dramatike
etnike ndodhën pas shpërbërjes së Jugosllavisë, ku serbët detyruan masat e përkatësisë muslimane të
asimiloheshin përmes një politike gjenocidi etnik që rezultoi në Luftërat e Bosnjës dhe Kosovës.
Qasja e Turqisë ndaj Ballkanit
Ballkani si term në Evropë nënkupton kryesisht konfliktet etnike dhe rivalitetet rajonale të fuqive të
mëdha. Për shkak të pozicionit të tij të lartë gjeostrategjik, Ballkani ra viktimë e politikave të shpërbërjes
dhe nënshtrimit të fuqive të mëdha gjatë viteve të '90-ta. Kështu, termi "ballkanizim" përdoret
gjerësisht në literaturën e gjuhës angleze për Marrëdhëniet Ndërkombëtare për t'iu referuar vendeve që
janë të përmbytura nga konflikti dhe jostabiliteti shoqëror.
Turqia, në kundërshtim me qasjen e ngarkuar me interesa të Fuqive të Mëdha ndaj Ballkanit, filloi një
politikë të jashtme të rafinuar të bazuar në lidhjet kulturore dhe historike për të nxitur marrëdhëniet
socio-ekonomike, sociokulturore dhe përfundimisht politiko-ekonomike. Ankaraja ndërmori hapa
proaktivë në bashkëpunim me kryeqytetet e Ballkanit dhe forcoi marrëdhëniet përmes projekteve të
zhvillimit ekonomik reciprokisht të dobishme, rritjes së vëllimit tregtar dhe kapitalit njerëzor dhe ofrimit
të mundësive arsimore.
Politika zyrtare e Turqisë në Ballkan mbështetet në katër parimet e mëposhtme: dialogu politik i nivelit
të lartë, siguri për të gjithë, integrim i lartë ekonomik dhe mbrojtjen e strukturave sociale multietnike,
multikulturore dhe multifetare të rajonit.
Turqia është një aktor balancues në Ballkan
Gjatë vizitës së Presidentit Erdogan në Bosnje dhe Hercegovinë dhe Mal të Zi në shtator të vitit 2021,
Milorad Dodik, një nacionalist ortodoks serb dhe anëtar serb i Këshillit Presidencial të Bosnjë dhe
Hercegovinës, tha se vendet e Bashkimit Evropian nuk bënë asgjë për Bosnjë dhe Hercegovinën, ndërsa
Erdogan bëri, kështu që, për këtë, ai duhet të pranohet si një person i besueshëm për të ardhmen e
Bosnjës.
Në një rast tjetër, në janar të vitit 2022, Dodik deklaroi se siguria dhe e ardhmja politike e Bosnjë dhe
Hercegovinës varen nga një dialog i politikanëve vendas si presidenti serb Vuçiç dhe ai kroat Milanoviç
me mbështetjen e presidentit turk Erdogan. Përsëri, në janar të atij viti, kryeministri shqiptar Edi Rama e
përshkroi Presidentin Erdogan si një person që bën atë që thotë dhe thotë atë që bën si për Shqipërinë
ashtu edhe për paqen, zhvillimin dhe stabilitetin rajonal.
Ky është gjithashtu tregues i një ngërçi tjetër politik të BE-së. Populizmi në rritje i ekstremit të djathtë në
vendet e BE-së, mungesa e një vullneti politik gjithëpërfshirës, vizioni dhe vendosmëria, si dhe çështjet e
lidershipit, të gjitha ngushtojnë pikëpamjen e Evropës për Ballkanin. Kjo rrjedhë negative shkakton
reagime dhe dyshime ndaj politikës evropiane në sytë e elitave dhe shoqërive politike dhe burokratike
ballkanike në përgjithësi.
Zgjerimi i BE-së
Hulumtimet dhe llogaritjet tregojnë se 52% e popullsisë së BE-së është kundër zgjerimit. Norma është
62% në Holandë, 58% në Francë dhe 57% në Gjermani. Këtu mund të theksojmë se Franca, Danimarka
dhe Holanda minojnë vazhdimisht procesin e anëtarësimit të Shqipërisë në BE.
Reagimi i kryeministrit Rama ndaj kësaj situate tregon mosbesimin që qëndron në të. Rama u shpreh se
Shqipëria nuk do të qajë më në derën e Evropës. Po kështu, ndjenja e mosbesimit dhe përçarjes në
Evropë gjatë pandemisë globale, përmblidhet në fjalët e presidentit serb Vuçiç: "Solidariteti evropian
është një përrallë."
Në krahasim me pamjen gri të marrëdhënieve Evropë-Ballkan, sondazhet e fundit të opinionit publik në
Ballkan tregojnë një interes në rritje për Turqinë. Sipas një studimi të Këshillit Evropian për
Marrëdhëniet me Jashtë në gusht të vitit 2021, për Serbinë, Turqia është vendi i tretë që i besohet pas
Rusisë dhe Kinës. Marrëdhënia e bashkëpunimit dhe besimit që Turqia ka zhvilluar me vendet e Ballkanit
duke u mbështetur në fuqinë e saj të butë (soft power) në njëzet vitet e fundit është e një rëndësie kyçe.
Agjencia Turke për Bashkëpunim dhe Koordinim (TIKA), Presidenca për turqit jashtë vendit dhe
komunitetet e afërta (YTB), Instituti Yunus Emre, Fondacioni Maarif, Gjysmëhëna e Kuqe Turke,
Fondacioni Fetar Turk, si dhe OJQ të ndryshme dhe institucione ndërkombëtare të arsimit të lartë, luajnë
një rol të rëndësishëm në Ballkan.
Turqia si një aktor i besuar në Ballkan
Si arriti Turqia besimin reciprok? Këtu janë arsyet:
Së pari, Turqia nuk imponon asnjë pikëpamje për ndonjë tension të brendshëm apo rajonal që rritet në
Ballkan; në vend të kësaj, Turqia ofron pa kushte ndihmë dhe mbështetje për të gjitha palët.
Së dyti, Turqia zbaton parimin e “përfshirjes” në politikën e saj të jashtme. Kjo dëshmohet, ndër të tjera,
në mbështetjen që Turqia i dha Kosovës; hapësirën diplomatike-politike që i hapi Maqedonisë së Veriut;
krijimi dhe funksionimi i mekanizmave trepalësh Turqi-Bosnjë-Serbi dhe Turqi-Bosnjë-Kroaci gjatë
presidencës së Turqisë të Procesit të Bashkëpunimit të Evropës Juglindore; qëndrimi aktiv dhe
diplomacia shumëdimensionale e Ankarasë për të eliminuar zhvillimet negative që u rishfaqën në Bosnje
në vitin 2021 dhe pozicionin balancues që luan në tensionin Shqipëri-Kosovë dhe Serbi. Në proceset
rajonale apo ndërshtetërore të zgjidhjes së konflikteve, Turqia përpiqet të zhvillojë një politikë të bazuar
në angazhimin konstruktiv.
Së treti, Turqia nuk përpiqet të dominojë proceset dypalëshe. Në vend të kësaj, ajo kryen një politikë të
favorshme në sektorët e infrastrukturës, energjisë, transportit, industrisë së mbrojtjes, bankave dhe
veçanërisht në tregti.
E fundit, Turqia nuk i afrohet rajonit të Ballkanit vetëm përmes identitetit dhe fesë. Në vend të kësaj, ajo
miraton një qasje drejt ruajtjes së strukturave sociale multikulturore, multi-etnike dhe multifetare në
Ballkan.
Si përfundim, marrëdhëniet Turqi-Ballkan bazohen në situata të favorshme, duke vendosur parimin e
reciprocitetit në qendër. Mbajtja e kësaj qasjeje varet nga kapaciteti i kryeqyteteve për të mbrojtur
marrëdhënien nga efektet negative të jashtme.
