Ma. Vehbi Shatri
Feja dhe shteti:
Feja dhe shteti janë dy institucione të ndryshme, por në shumë vende dhe në shumë kohëra, kanë ndikuar në njëri-tjetrën dhe kanë qenë të lidhura ngushtë. Feja është një besim personal dhe individuale që lidh njeriun me një entitet të lartë, siç është Zoti, dhe e udhëzon atë në mënyrë të drejtpërdrejtë në jetën e tij. Në të kundërtën, shteti është një entitet shoqëror, politik dhe qeverisës që ka për qëllim të drejtojë të menaxhojë një territor në interes të të gjithë qytetarëve të tij[1].
Sekularistët ende pretendojnë se ndarja e fesë nga shteti është një kusht kryesor për çdo rilindje të re qytetëruese që ky komb aspiron, pasi feja, sipas tyre, është një mallkim kudo që të jetë [2].
Në disa vende, feja dhe shteti kanë qenë të ndara dhe kanë operuar në mënyra të ndryshme, ku feja është e ndarë nga shteti dhe nuk ka asnjë rol në qeverisjen e tij. Në këto vende, qytetarët janë të lirë të praktikojnë fenë e tyrë në mënyrë private dhe personale. Në vende të tjera, feja dhe shteti janë të lidhura ngushtë dhe feja ka një rol të rëndësishëm në qeverisjen dhe drejtueshmërinë e shtetit. Këtu, feja mund të përdoret për të mbështetur autoritetin dhe legjitimitetin e shtetit, si dhe për të drejtuar politikat dhe vendimet qeveritare[3]. Megjithatë, ka edhe raste kur lidhja midis fesë dhe shtetit ka sjellë tensione dhe konflikte. Për shembull, në disa vende, feja ka përdorur shtetin si një mjet për të përhapur mesazhet në një mënyrë që mund të kundërshtohet nga të tjerët. Në këto raste, mund të ketë tensione midis grupit fetar dhe qytetarëve të tjerë. Në përgjithësi, ndikimi i fesë në shtet varet nga vendi, koha dhe konteksti politik dhe shoqëror. Në vendet demokratike, feja dhe shteti janë të ndara dhe respektojnë lirinë e individit për të zgjedhur dhe praktikuar fenë e tij.
Feja Islame dhe shteti:
Feja Islame dhe shteti kanë pasur një marrëdhënie të ngushtë në historinë e tyre. Për shumë shekuj, shteti islamik ka qenë një pjesë e besimit dhe praktikave fetare të individëve, dhe shpesh është përdorur për të mbrojtur dhe promovuar këto praktika. Në shumë vende islame, shteti është konsideruar si një mbrojtës dhe mbështetës i besimit fetar. Shteti mund të mbrojë dhe të promovojë praktikat dhe vlerat e besimit, duke siguruar mbrojtje dhe ndihmë për individët dhe grupet fetare.
Në këtë drejtim, disa shtete islame kanë krijuar institucione shtetërore që mbështesin dhe promovojnë praktikat fetare. Në të njëjtën kohë, ka disa shqetësime që lidhen me marrëdhënien midis fesë Islame dhe shtetit. Në disa raste, shteti mund të ndërhyjë në praktikat fetare dhe t’i kufizojë ato në mënyra që shkaktojnë konflikt dhe tensione në shoqëri. Në disa vende, shteti ka ndërhyrë në praktikat fetare të individëve, duke ndaluar praktikat e caktuara apo duke detyruar njerëzit të praktikojnë praktikat fetare në mënyrë të caktuar[4].
Përveç kësaj, ka pasur raste kur shteti ka përdorur besimin fetar për të justifikuar veprime të paligjshme, si dhunën, terrorizmin dhe dhunën ndaj popullsisë civile. Këto praktika kanë shkaktuar shqetësime të mëdha në nivel ndërkombëtar dhe kanë shkaktuar kundërshtime të shumta nga komuniteti ndërkombëtar. Në përgjithësi, marrëdhënia midis fesë islame dhe shtetit është e ndërlikuar dhe ndryshon në varësi të kontekstit historiko-shoqëror. Megjithatë, është e rëndësishme që shteti dhe institucionet shtetërore të respektojnë lirinë fetare të individëve dhe grupeve fetare, të promovojnë kushtet që sigurojnë tolerancën dhe harmoninë në shoqëri.
Ndërhyrja e fesë në shtet:
Nëse e parashtrojmë si pyetje, atëherë e shohim se, kjo është një pyetje e ndërlikuar dhe ka qenë shumë e diskutuar në historinë e njerëzimit. Në rastin e fesë islame, kjo ka qenë e rëndësishme për shumë shekuj, dhe ka ndryshuar në varësi të kohës dhe kontekstit shoqëror. Në raste të caktuara, feja mund të ndikojë në politikat dhe vendimet e shtetit, duke bërë thirrje për drejtësi, qeverisje të mirë, dhe respektim të të drejtave të njeriut. Në disa vende islame, feja ka qenë një forcë e rëndësishme për të mbrojtur dhe promovuar të drejtat e njeriut dhe të drejtat e minoriteteve, si dhe për të promovuar një shoqëri të ndershme dhe të drejtë.
Shteti fetar:
Koncepti i shtetit fetar është i ndërlikuar dhe ka qenë subjekt diskutimi për shumë shekuj në historinë e njerëzimit. Në kuptimin më të gjerë, shteti fetar është ai që ka një lidhje të ngushtë me një fe të caktuar, dhe që e promovon dhe e mbështet atë në mënyra të ndryshme. Në praktikën historike, ka pasur shembuj të ndryshëm të shteteve fetare, të cilat kanë vënë fe të caktuara në qendër të qeverisjes dhe politikës së tyre. Në këto raste, autoriteti politik ka qenë i lidhur ngushtë me autoritetin fetar, dhe feja ka qenë e përfshirë në marrjen e vendimeve politike dhe në qeverisjen e shoqërisë.
Megjithatë, koncepti i shtetit fetar ka qenë i diskutueshëm dhe ka nxitur debat mbi raportet midis fesë dhe shtetit. Në shumë raste, kjo lloj qeverisjeje ka sjellë shqetësime dhe konflikte në shoqëri, dhe ka kufizuar lirinë dhe të drejtat e individëve dhe grupimeve fetare të tjera. Në disa raste, ka sjellë edhe kufizime në lirinë e mendimit dhe të shprehjes së opinionit. Në këtë kuptim, shumë vende dhe shoqëri sot promovojnë një model të ndarjes midis fesë dhe shtetit, ku shteti është i pavarur nga feja dhe promovon një klimë të tolerancës dhe respektit për të gjitha fete dhe bindjet fetare.
Në këtë mënyrë, shteti mund të mbrojë dhe të respektojë të drejtat dhe liritë e të gjithë individëve dhe grupimeve fetare në shoqëri, pa ndërhyrjen e faktorëve të tjerë fetarë.
“Një besimtar i devotshëm është edhe atdhetar”.[5]
[1] https://2009-2017.state.gov/documents/organization/132811.pdf
[2] https://www.aljazeera.net/blogs/2019/4/13 nga Abdul Latif A-Asri.
[3] https://observer.al/feja-dhe-shteti-ne-kushtetutat-e-vendeve-evropiane/
[4] https://drive.google.com/file/
[5] https://www.epokaere.com/feja-dhe-shteti
