Shkruan: Ma. Vehbi Shatri
Arkivat islame burime të rëndësishme:
Arkivat islame janë burime të rëndësishme të informacionit që mund të ofrojnë njohuri të vlefshme për historinë, kulturën dhe zakonet e botës islame. Këto arkiva mund të përfshijnë dokumente historike, si letra dhe dokumente zyrtare, si dhe manuskripte të lashta të Kuranit dhe hadithit. Në këtë mënyrë, arkivat islame mund të ndihmojnë në kuptimin e zhvillimit të islamit, si dhe në studimin e kontekstit historik dhe kulturor të botës islame.
Përveç kësaj, arkivat islame janë gjithashtu të rëndësishme për mbajtjen e trashëgimisë kulturore dhe fetare islame në të gjithë botën. Këto arkiva mund të përfshijnë dokumente që tregojnë zhvillimin e arsimit, artit, arkitekturës, shkencës, dhe teknologjisë në botën islame. Ata gjithashtu mund të ofrojnë informacione për ndryshimet në zakonet dhe traditat fetare të botës islame dhe ndikimin e tyre në identitetin dhe kulturën e njerëzve.
Në përgjithësi, arkivat islame janë burime të rëndësishme të informacionit që ndihmojnë në kuptimin e botës islame dhe në mbajtjen e trashëgimisë kulturore dhe fetare të komuniteteve islame në të gjithë botën.
Arkivat islame na shërbejnë:
Ky informacion mund të na ndihmojë të kuptojmë shumë gjëra në lidhje me botën islame, si:
– Historinë e islamit dhe zhvillimin e tij në shekuj.
– Kulturën dhe traditat e botës islame, si zakonet e martesës, veshjet, ushqimet, muzika dhe poezia.
– Shkencën dhe filozofinë e botës islame, si kuptimi i mendimit islame për natyrën, universin dhe jetën.
– Ndryshimet dhe evoluimi i praktikave dhe doktrinave islame nëpër kohë.
– Identitetin dhe rolin e muslimanve në historinë dhe kulturën e rajoneve ku jetojnë.
Në përgjithësi, arkivat islame janë burime të rëndësishme të informacionit që na ndihmojnë të kuptojmë botën islame dhe trashëgiminë e saj të rëndësishme kulturore dhe fetare.
Njohja me arkivat islame:
Njohja jonë e arkivave islame mund të ndryshojë në varësi të arsyes dhe interesit tonë për të studiuar botën islame dhe historinë e saj. Në përgjithësi, në botën perëndimore, ka qenë një interes i madh për të studiuar islam dhe kulturën islame, kështu që disa arkiva islame kanë qenë objekt studimi për shumë vjet.
Disa arkiva islame të rëndësishme, siç është Biblioteka e Aleksandrisë në Egjipt, Kanuni i Topkapisë në Turqi, janë bërë të njohura në botën perëndimore dhe kanë qenë në dispozicion për studiuesit dhe studentët për shumë vite.
Megjithatë, ka edhe shumë arkiva islame që nuk janë aq të njohura ose nuk kanë qenë në dispozicion për një publik më të gjerë në botën perëndimore. Kjo mund të jetë pjesërisht për shkak të mungesës së një sistemi të qartë arkivimi në shumë vende të botës islame, si dhe për shkak të sfidave që lidhen me ruajtjen dhe mbrojtjen e materialeve të lashta dhe të rëndësishme.
Në përgjithësi, njohja jonë e arkivave islame mund të variojë në varësi të interesit tonë për të studiuar botën islame dhe mundësive tona për të eksploruar burimet e disponueshme. Megjithatë, arkivat islame janë burime të rëndësishme të informacionit që na ndihmojnë të kuptojmë historinë, kulturën, filozofinë dhe trashëgiminë fetare të botës islame.
Njohja jonë e arkivave islame mund të ndryshojë në varësi të interesit tonë për të studiuar botën islame dhe mundësive tona për të eksploruar burimet e disponueshme.
Çfarë gjendet në arkivat islame:
Arkivat islame mund të përfshijnë një gamë të gjerë dokumentesh dhe burimesh. Në disa raste, këto arkiva mund të përfshijnë dokumente historike, letra dhe dokumente zyrtare, si dhe manuskripte të lashta të Kuranit dhe hadithit. Në arkivat islame mund të gjenden gjithashtu vepra arti të rëndësishme, si dhe libra, revista dhe materiale tjera që lidhen me botën islame.
Këtu janë disa shembuj të dokumenteve dhe materialeve që mund të gjenden në arkivat islame:
- Manuskripte të lashta të Kuranit dhe hadithit
- Libra dhe materiale tjera të shkruara që lidhen me historinë, kulturën dhe filozofinë islame
- Dokumente zyrtare, si dokumente qeveritare, të konsullatave dhe të diplomacisë
- Letra, si letra zyrtare, korrespondenca mes individëve dhe dokumente të ndryshme personale
- Fotografi, postera dhe materiale tjera të vizatimit
- Objekte dhe artefakte të rëndësishme që kanë lidhje me botën islame, siç janë kallashnikovët e fundit të kalifatit, miell kafeje të çmuara, dhe kostumet e pejgamberit Muhamed a.s
Shpesh, arkivat islame përfshijnë materiale të çmuara nga periudha historike të ndryshme dhe janë burime të çmuara të informacionit që na ndihmojnë të kuptojmë më mirë trashëgiminë e botës islame.
Përmbajtja e dokumenteve Islame të arkivuara më Arkivin e Kosovës:
Në mesin e dokumenteve dhe dorëshkrime që janë të ruajtura në Arkivin e Kosovës, shumica prej tyre janë që përmbajnë tematikë fetare, e disa prej tyre janë me përmbajtje juridike, filozofike, shkencore nga to dhe astronomi dhe letrare e kulturore.
Nga këto dorëshkrime i cekim:
1 Dorëshkrim- kopjum i Kuranit Fisnik[1] المصحف الشريف القران الكريم
Transkriptim në shqip: Kurani kerijm el musafi sherif. Kuptimi: Kurani i Fisnik, liber i çmuar.
Gjendja dhe përmbajtja e librit: Kuran me kopertina te trasha, të forta me ngjyrë kafe e zbukuruar me ngjyrë të kuqe në mes dhe në katër qoshet ku gjendet zbukurimi i tyre. Kopertinat-kapakët janë në gjendje të dobët, kanë nevojë për restaurim. Dimensioni i librit është: 11x18cm. Në fillim, vërehet se i mungojnë disa fletë, nuk posedon fletët e fillimit, po ashtu mungon edhe kaptina e parë e Kuranit.
Duke filluar nga e djathta, menjëherë në faqen e parë fillon me Bismilahi-Rrahmani-Rrahim. Pra fillon me kaptinën e dytë të Kur’anit, siç theksuam më lartë se e para mungon. Është i shkruar në letër të verdhë me ngjyrë të zezë. Kornizimi i tërë tekstit, fillimi i kaptinave, si dhe fundi i ajetëve është me ngjyra të përziera ma ar. Fletët nuk figurojnë numra rendor, por është përdorur metoda, në faqet e anës së djathtë në fund të faqes në qoshen e majtë, figuron një fjalë e cila tregon se në faqen e radhës fillon më ketë fjalë, siq e gjejmë në shumicën e Kuranave edhe në ditët e sotme.
Në këtë libër i cili është dorëshkrim, vërehet një kontribut i vogel restaurimi, në pak fletë është ngjitur ngjitës në to.
Fletët janë te rrethuara me vija me ngjyrë të gjelbër në të artë, me dimensione: 6.50x12cm. Shkrimi i tekstit është me ngjyrë të zezë, ndërsa disa shenja – vokale janë me ngjyrë te kuqe. Ndërprerja mes të ajeteve-citateve është me disa pika të trasha me ngjyrë të gjelbër në të artë. Lloji i shkrimit është nes’h. Faqja i ka 13 rreshta. Në disa faqe gjinden lule, ku edhe është vendosur numri i xhuzit-pjesës së Kuranit.
Libri-dorëshkrim, ka zbukurime me ngjyrë të arit, vërehet qysh në fillim, ku pra fillon nga kaptina e dytë, kaptina Al-Bekare, ka një zbukurim të mirë me ngjyrë të kalter dhe të arit. Shkrimi i këtij Kurani dallon shumë nga Kuranat që ne i kemi sot në shfrytëzim, duke vërejturë se : radhitja e ajeteve është më ndryshe, jo sipas standardeve të kuranit.[2] Nuk janë të shenuar emrat e sureve-kaptinave. Kopjimi i kësaj vepre është bërë në vitin 1256 h / 1840 miladi nga Hafiz: Muhamed Hamiti.
Në Faqen e fundit e këtij Kur’an dorëshkrim, ku pas kaptinës së fundit gjendet një dua-lutje qe ka kuptimin. Përfundimi i shkrimit të Kur’anit, duke falënderuar Zotin e Madhëruar dhe duke dërguar përshëndetje ndaj çejgamberit Muhammedit a.s., si bartës dhe ruajtës i Kur’anit, ndaj familjes së tij të pastër dhe ndaj mbarë të dërguarve të tjerë.
[1] Agjensia e Arkivave të Kosovës. Bibloteka e Arkivit, Koleksionet e veçanta, Librat në gjuhën arabe. Kaptina El-Enfal, 1-12.
[2] Mehmeti Sadik, Dorëshkrime orientale në Arkivin e Kosovës. Drejtoria e Arkivave të Kosovës .( Prishtinë, 2008), 44
