Lufta në Ukrainë ka shfaqur rëndësinë në rritje të hapësirës për ushtritë në terren.
Në një intervistë për BBC, kreu i Forcave Hapësinore të SHBA, gjenerali Jay Raymond, e përshkruan atë si “lufta e parë ku aftësitë hapësinore komerciale kanë luajtur me të vërtetë një rol të rëndësishëm”. Është gjithashtu konflikti i parë i madh në të cilin të dyja palët janë bërë kaq të varura nga hapësira.
Gjenerali Raymond – shërbimi i të cilit është dega më e re e forcave të armatosura amerikane – shmang të japë detaje të sakta se si SHBA dhe aleatët e saj e kanë ndihmuar Ukrainën.
Por ai jep një tregues të qartë të asaj që po bën. “Ne përdorim hapësirën për të ndihmuar në goditjen me saktësi, ne përdorim hapësirën për të dhënë paralajmërime për raketat, për çdo kërcënim që mund të vijë në Shtetet e Bashkuara ose aleatët ose partnerët tanë,” thotë ai.
Tashmë ka më shumë se 5000 satelitë në hapësirë – shumica operohen për qëllime komerciale.
Por mes tyre janë qindra satelitë ushtarakë të dedikuar – SHBA, Rusia dhe Kina që kanë numrin më të madh.
Ukraina nuk ka asnjë. Por ajo ka marrë ndihmë të konsiderueshme nga Perëndimi në një sërë mënyrash.
E para është sigurimi i inteligjencës, mbikëqyrjes dhe zbulimit – ose ISR.
Ukraina ka pasur akses në sasi të paprecedentë të imazheve satelitore komerciale.
Në një konferencë të fundit, drejtori i Agjencisë Kombëtare të Inteligjencës Gjeohapësinore të SHBA tha se kishte më shumë se dyfishuar imazhet komerciale të disponueshme mbi Ukrainën në prag të luftës.
Zëvendës-Marshalli Paul Godfrey, i cili drejton Komandën Hapësinore të Mbretërisë së Bashkuar, thotë se së bashku me ISR-në komerciale dhe civile të ofruara për Ukrainën “ka një shumë të konsiderueshme kombesh me aftësi ushtarake në hapësirë - ata po shikojnë edhe Ukrainën”.
Space ISR ndihmoi në identifikimin e ngritjes fillestare të forcave ruse përpara pushtimit më 24 shkurt dhe lëvizjen e trupave dhe pajisjeve ushtarake që atëherë. Satelitët janë përdorur për të gjurmuar anijet luftarake ruse në Detin e Zi, duke përfshirë kryqëzorin Moskva, i cili u fundos nga Ukraina.
Radarët e paralajmërimit të hershëm – si ai gjigant në RAF Fylingdales në North Yorkshire – kanë qenë gjithashtu në gjendje të gjurmojnë lëshimin e raketave balistike.
Zëvendës-Marshalli Godfrey thotë se satelitët ISR kanë qenë gjithashtu thelbësore për të “thënë të vërtetën” rreth luftës.
Ai jep shembullin e masakrës në Bucha, pranë kryeqytetit të Ukrainës, Kiev. Ai thotë se pretendimet ruse se trupat e civilëve të vdekur ishin tashmë në rrugë kur mbërritën, u kundërshtuan nga imazhet satelitore të stampuara me kohë që tregojnë të kundërtën.
Organizatat mediatike, duke përfshirë BBC-në, kanë pasur gjithashtu akses të paprecedentë në imazhet komerciale satelitore – të cilat mund të përdoren për të vërtetuar pretendimet në terren. Kjo përfshin identifikimin e varrezave masive ose sulmin e fundit të Ukrainës në një bazë ajrore ruse në Krime, një gadishull jugor të Ukrainës i aneksuar nga Rusia në 2014.
Radarët e paralajmërimit të hershëm kanë mundur gjithashtu të gjurmojnë lëshimin e raketave balistike.
Shtetet e Bashkuara janë gjithashtu tani në diskutime të hollësishme për instalimin e më shumë radarëve gjigantë në Mbretërinë e Bashkuar për të mbajtur një sy në atë që po ndodh në hapësirë.
Dhe së fundmi vullnetarët ukrainas kanë mbledhur fonde të mjaftueshme për të blerë një satelit të tërë për të ndihmuar ushtrinë e vendit në zbulimin e objektivave ruse.
Sateliti Sar (Synthetic Aperture Radar) i kompanisë finlandeze ICEYE është dëshmuar të jetë jashtëzakonisht efektiv – vetëm në dy ditët e para të përdorimit të tij dëmet ushtarake ruse kaluan 16 milion dollarë – më shumë se kostoja e blerjes së satelitit, thonë zyrtarët ukrainas.
