Maja Bjeloš, studiuese e lartë në Qendrën e Beogradit për Politikën e Sigurisë, për NATO-n, Serbinë dhe Rusinë, luftën në Ukrainë
Sipas të dhënave të fundit të marra në hulumtimin e Qendrës së Beogradit për Politikë të Sigurisë mbi ndjenjat pro-ruse në Serbi, rreth 76 për qind e 1020 të anketuarve janë kundër çdo bashkëpunimi me NATO-n dhe lufta në Ukrainë vetëm sa e përkeqësoi imazhin tashmë negativ. të NATO-s. Ne folëm me Maja Bjeloš, hulumtuese e lartë në Qendrën e Beogradit për Politika të Sigurisë, për rezultatet e hulumtimit, miqtë dhe armiqtë e Serbisë, zhvillimet gjeopolitike në Ballkan.
Rezultatet e hulumtimit tuaj treguan se NATO është armiku më i madh i politikës së jashtme të Serbisë. Një imazh i tillë, siç thatë edhe më herët, ka qenë i ngrirë që nga vitet nëntëdhjetë. A ka mundësi për ta ndryshuar dhe në çfarë mënyre?
– Nuk është për t’u habitur që NATO-ja këtu shihet negativisht sepse më së shpeshti shoqërohet me bombardime. Mendoj se pamja e NATO-s është përkeqësuar në mënyrë drastike. Ne ende nuk i dimë të gjitha faktet për pasojat e bombardimeve, kështu që është e lehtë t’i manipulosh ato. Lidershipi aktual politik ka ringjallur kultin e kujtimit të viktimave dhe ndjenjat që lidhen me të. Në anën tjetër, mënyra e raportimit për bashkëpunimin e Serbisë me NATO-n ka ndryshuar. Në një periudhë të shkurtër, shteti u përpoq të informonte deri diku qytetarët duke raportuar shumë modest për bashkëpunimin me NATO-n. Bashkëpunimi ka qenë shumë intensiv vitet e fundit. Përveçse në Partneritetin për Paqe, që është niveli më i lartë i bashkëpunimit pa anëtarësim, janë mbajtur një numër i madh ushtrimesh ushtarake dhe ka harmonizim të vazhdueshëm me standardet e NATO-s. Lidershipi politik nuk iu afrua me përgjegjësi dhe nuk ua prezantoi faktet qytetarëve. Edhe atëherë, njerëzit nuk ishin të gatshëm që Serbia të anëtarësohej, por ata ishin të gatshëm të mbështesnin një formë bashkëpunimi.
Çfarë ka ndryshuar që nga sondazhi juaj i fundit dy vjet më parë?
– Tani kemi një pamje krejtësisht të ndryshme në krahasim me vitin 2020. Ka një tendencë të dukshme të refuzimit të çdo forme bashkëpunimi me NATO-n. Sipas të dhënave të fundit, vetëm 24 për qind e të anketuarve kanë mbështetur një formë bashkëpunimi, pa anëtarësim. Vetëm dy vjet më parë, kjo përqindje ishte 61 për qind. Kjo rënie është e lidhur me luftën në Ukrainë dhe mënyrën se si tabloidët raportojnë për të. Është interesante se këtë qëndrim e mbajnë më së shumti qytetarët me të ardhura të larta, ku dominojnë Vojvodinën dhe Beogradin. Më parë, ky qëndrim lidhej kryesisht me zonat rurale. Jo të gjitha aspektet e bashkëpunimit me NATO-n janë të dukshme për qytetarët. Ideja dominuese është ende se Serbia duhet të jetë ushtarakisht neutrale, e cila kryesisht përcaktohet negativisht, d.m.th. për të mos u anëtarësuar në NATO. Kjo është veçanërisht e dukshme në rastin e luftës në Ukrainë, ku shumica mendon se ajo nuk duhet të rreshtohet, ndërsa një e treta e qytetarëve mendojnë se nëse duhet, atëherë le të jetë me Rusinë.
Sa ka ndikuar lufta në Ukrainë në qëndrimin e publikut ndaj NATO-s?
– Lufta në Ukrainë vetëm sa përkeqësoi imazhin tashmë negativ të NATO-s. Ajo që njerëzit po merrnin përmes mediave është se Ukraina është vetëm një përfaqësues i vendeve perëndimore dhe se në thelb është një luftë midis Rusisë dhe Perëndimit, duke mohuar kështu subjektivitetin e Ukrainës. Pamja mund të ndryshojë vetëm nëse lidershipi politik informon saktë dhe faktikisht për NATO-n përmes mjeteve të informimit publik. Mungesa e informacionit vjen nga kontrolli i madh i medias ku nuk ka mundësi të dëgjohet një opinion tjetër. Ekziston edhe një hendek brezash.
Në çfarë mënyre humbja e Rusisë në luftën në Ukrainë do ta ndryshonte perceptimin e qytetarëve të Serbisë për këtë fuqi të madhe dhe siç thatë në prezantimin e hulumtimit – të shpërthejë “flluska” në të cilën ndodhen banorët e Serbisë?
– Mendoj se miti i Rusisë si një superfuqi e madhe dhe e fuqishme do të shembet. Shumica e qytetarëve serbë iu përgjigjën pyetjes se cila do të jetë fuqia dominuese në shekullin e 21-të se Rusia. Nuk ka të bëjë më me emocionet. Kjo tregon se qytetarët realisht nuk kanë njohuri për ngjarjet në botë, për atë që po ndodh jashtë Serbisë. Një tjetër pasojë e mundshme është krijimi i një opinioni për Rusinë si viktimë e SHBA-së. Një pjesë e popullsisë do të simpatizonte Rusinë, sepse ne jemi aq të socializuar sa mendojmë se jemi viktima të Perëndimit. Më duket se jemi shumë egocentrik dhe se është larguar dukshëm nga realiteti.
Në çfarë mënyre vendosja e sanksioneve kundër Rusisë tani do të ndikonte në imazhin e Serbisë në nivel të brendshëm dhe ndërkombëtar?
– Ne humbëm shansin për të vendosur sanksione ndaj Rusisë në kohë dhe për të marrë një vendim me vlerë. Kur një vend sulmon një tjetër, është një akt agresioni që të gjithë duhet ta dënojnë. Këtu mungoi ai dënim nga niveli më i lartë, ndaj humbëm rastin e parë për të vlerësuar veten. Mendoj se është vënë re mirë ndërkombëtarisht. Nëse do të vendosnim sanksione tani, do të dukej si një veprim politik i detyruar dhe publiku në Serbi do ta shihte atë si presion perëndimor ndaj Aleksandar Vuçiqit. Gjithsesi, një lëvizje e tillë do të shikohej në mënyrë të favorshme në Bruksel dhe Uashington, sepse kjo është ajo që kërkohet nga ne. Është e papjekur të presim lëshime materiale si shpërblim për “bindjen” tonë. Serbia është aq e vogël sa nuk mund t’i shkaktojë dëme të konsiderueshme materiale Rusisë, kështu që kjo lëvizje do të ishte thjesht simbolike, e cila do të tregonte se Rusia ka humbur aleatin e saj kryesor në Ballkan.
Të rinjtë dhe BE-ja dhe NATO-ja
Duket se të rinjtë janë më të hapur ndaj idesë së anëtarësimit të Serbisë në BE dhe madje edhe në NATO. A do të thotë kjo se e ardhmja e integrimit evropian të Serbisë është në duart e disa brezave të ardhshëm?
– Të rinjtë janë më të hapur ndaj BE-së sesa të moshuarit, të cilët nuk presin më që shteti të bëjë ndonjë përparim në integrim, por kanë vendosur të integrohen në BE duke kërkuar punë në vendet anëtare. Megjithatë, duhet të jemi të vetëdijshëm për mjedisin në të cilin janë rritur të rinjtë, d.m.th. ai në të cilin Kosova dominonte në baza ditore diskursin politik. Të rinjtë përbëjnë shumicën e atyre që pranuan se Kosova sot shihet si prioriteti më i rëndësishëm i politikës së jashtme. Përqindja shumë e vogël prej 7.6 për qind e të anketuarve që duan që Serbia të anëtarësohet në NATO përbëhet nga të rinjtë, por kjo përqindje ka qenë pothuajse e njëjtë për vite me radhë. Ekziston një stereotip që të rinjtë pranojnë gjithmonë ide liberale dhe progresive dhe se janë të orientuar drejt Perëndimit. Për mua, kjo na tregon se ne nuk e kuptojmë fare se cilat janë orientimet e tyre. Është shumë mirë që ata të kenë pikëpamje të ndryshme për botën.( gazeta Danas)
