BE-ja e ka lënë pas dore prej kohësh Ballkanin Perëndimor dhe pa se si konfliktet e vjetra u ndezën përsëri. Rusia diti të shfrytëzonte mundësinë për të fituar një terren në rajon. Ministrja e Jashtme gjermane kërkon të korrigjojë këtë gabim strategjik. Por, ajo ka një problem.
Është një përzierje e politikës autokratike, ndikimit rus, krimit të organizuar dhe mosmarrëveshjeve territoriale që po destabilizojnë gjithnjë e më shumë Ballkanin Perëndimor. Ata që po e vëzhgojnë pajtohen se Europa do të jetë e sigurt në afatgjatë vetëm nëse vendet e rajonit janë të integruara fort në komunitetin e shteteve.
Kështu raporton mediumi gjerman “Welt” derisa përshkruan vizitën e kryediplomates gjermane në Mal të Zi dhe Bosnjë e Hercegovinë në fillim të marsit.
Por ky realizim gjeopolitik vjen me vonesë, sipas Welt. Pak ka ndodhur në 20 vitet e fundit. Ministrja e Jashtme Federale Annalena Baerbock dëshiron ta korrigjojë këtë gabim strategjik dhe atë shpejt. Ndaj ajo ka udhëtuar për herë të dytë në Ballkanin Perëndimor në mandatin e saj. Është e rëndësishme “që gjërat të ecin përpara shpejt tani,” tha ajo në Podgoricë, kryeqytetin e Malit të Zi.
Ajo e quajti zgjerimin e BE-së në rajon një “domosdoshmëri gjeopolitike”. Nuk mund të përballohet zona gri ku përfiton Rusia. Por Baerbock do të duhet të matet me arritjet e qeverisë federale. Ballkani Perëndimor duhet të jetë në fakt në qendër të politikës së jashtme gjermane dhe duhet të arrihen përparime të mëdha. Por luftërat në Ukrainë dhe Gaza e kanë zhvendosur fokusin nga rajoni gjatë dy viteve të fundit. Dhe kështu bilanci i Berlinit është i përzier në rastin më të mirë, shkruan Welt.
Për Kurt Bassuener nga Këshilli i Politikave të Demokratizimit në Berlin, qasja gjermane përbëhet nga fjalë pa veprime, pa strategji.
“Duhet të ketë një rikalibrim strategjik”, thotë ai.
Ndryshe nga sa shpresohej, pushtimi i Ukrainës nuk çoi në një ndryshim drejtimi. Vetëm retorika është e ndryshme.
Ai përmend si shembull ndërmjetësimin gjermano-francez në konfliktin e Kosovës.
“Qëllimi i këtij dialogu ishte të parandalonte përshkallëzimin”, tha Bassuener. Në vend të kësaj, një incident i rëndë ndodhi shtatorin e kaluar. Serbët e armatosur rëndë sulmuan policët kosovarë dhe pushtuan një manastir në veri të Kosovës.
Beogradi vendosi ushtrinë e tij në kufi. Prishtina e konsideroi këtë si një përpjekje për të aneksuar pjesë të Kosovës. Serbia edhe sot nuk e njeh Kosovën. Ekspertët besojnë se është e pamundur që presidenti serb Aleksandar Vuçiq të mos ketë ditur asgjë për ngjarjet. Por ai nuk duhet të ketë frikë nga pasojat.
Shqetësimet për një konflikt të ri ballkanik po shtohen jo vetëm në Berlin, por edhe në kryeqytete të tjera europiane. Qoftë për shkak të sulmit serb në veri të Kosovës. Ose sepse etniteti serb dëshiron të shkëputet nga shteti multietnik i Bosnjë-Hercegovinës.
Presidenti i kësaj republike, Milorad Dodik, ka vite që spekulon hapur për bashkimin me Serbinë – dhe ai është aleat i ngushtë i Vladimir Putinit. Ai është takuar gjithsej katër herë me presidentin rus që nga fillimi i luftës në Ukrainë, së fundmi në fund të shkurtit.
Populli i Ballkanit është i zhgënjyer
Deri më tani nuk ka qenë e mundur të frenohet separatisti Dodik. Baerbock e sulmoi ashpër pak pasi ajo mori detyrën. “Unë e mbrojta atë që regjimi ekzistues i sanksioneve duhet të përdoret tani edhe kundër z. Dodik”, tha ajo në dhjetor 2021.
Megjithatë, BE-ja nuk mundi të merrte masa ndëshkuese. Sepse Hungaria bllokoi çdo përpjekje për ta bërë këtë në mars 2022. Gjermania përfundoi projektet e infrastrukturës në Republika Srpska me vlerë 105 milionë euro. Nuk kishte sanksione personale kundër Dodik.
Njerëzit në Ballkan kanë pritur që të bëhen qytetarë të BE-së deri në 20 vjet. Shumë janë të zhgënjyer – dhe të ndjeshëm ndaj propagandës. Media shtetërore ruse transmeton pa pengesa. Në Serbi, sondazhet tregojnë se vetëm rreth një e treta e popullsisë është në favor të anëtarësimit në BE.
Putin përdor konceptin “Ruski Mir” – Bota Ruse – për të justifikuar pretendimin e tij ndaj vendeve të tilla si Ukraina, Moldavia apo Gjeorgjia dhe pretendon se “bashkatdhetarët” rusë në këto shtete duhet të “mbrohen”. Një koncept i ngjashëm qarkullon në Ballkan prej disa vitesh: “Srpski Svet” – bota serbe.
Prandaj, serbët etnikë të rajonit përkasin së bashku, pavarësisht nëse ata jetojnë në Serbi, Kosovë, Mal të Zi apo Maqedoninë e Veriut. Ideja të kujton një Serbi të Madhe, siç e kishte parashikuar ish-presidenti jugosllav dhe krimineli i luftës Slobodan Millosheviç.
Të paktën Bosnje-Hercegovina tani shpreson se mund të fillojë negociatat e pranimit me BE-në në fund të marsit. Ministri i Jashtëm Elmedin Konakoviç paralajmëroi në takimin e tij me Baerbock se nëse kjo nuk ndodh, zhgënjimi në shoqëri do të rritet.
Një raport nga Grupi Këshillimor i Politikave – Ballkani në Europë dhjetorin e kaluar i përshkroi vendet në Ballkanin Perëndimor si “stabilokraci”, domethënë “regjime që lëkunden midis autokracisë dhe demokracisë dhe mbështeten nga aktorë të huaj që nuk e njohin këtë gjendje dhe vazhdojnë të punojnë kështu me këta udhëheqës autokratë”.
Mali i Zi dëshiron të bëhet anëtar i BE-së deri në vitin 2028
Ish-kancelarja Angela Merkel, për shembull, ishte mbështetur në bashkëpunimin ekonomik me Serbinë dhe kishte mbyllur një sy ndaj zhvillimeve antidemokratike.
Stabiliteti i supozuar është një iluzion, thotë raporti: “Njerëz si Dodik në Republika Srpska apo Vuçiq në Serbi priren të bëhen më autoritarë sa më gjatë të qëndrojnë në pushtet. Stabilokracia nuk është një formë e qëndrueshme e regjimit; ajo ndryshon për keq me kalimin e kohës dhe kthehet në autokraci, veçanërisht nëse mbështetet nga jashtë”.
Në anën pozitive, ka përparim që Mali i Zi i vogël ka bërë nën qeverinë e tij të re pro-europiane. Podgorica dëshiron të anëtarësohet në BE deri në vitin 2028. Në Berlin, njerëzit e mirëpresin zellin për reforma, por nuk duan të angazhohen për një vit. Berlini e sheh gjithashtu si sukses faktin që Vuçiqit po i përsërisin zgjedhjet lokale pas akuzave për manipulim – një për të cilin qeveria federale është kryesisht përgjegjëse.
Në të njëjtën kohë, zhvillimet negative si konflikti i Kosovës, tendencat autokratike të Serbisë dhe separatizmi në Bosnje-Hercegovinë lënë në hije pika të tilla të ndritshme, shkruan Welt.
Prania e ushtarëve perëndimorë tregon se sa shpërthyese është ende situata në Ballkanin Perëndimor. NATO ka trupa të stacionuara në Kosovë dhe BE-ja në Bosnje. Ata synojnë të sigurojnë paqen e brishtë që Rusia po përpiqet të sabotojë me të gjitha forcat e saj.
Putini e di se e ka të lehtë në rajon, sepse institucionet në vendet e ish-Jugosllavisë janë të dobëta ose haptazi simpatike ndaj Moskës, ose të dyjave. Dhe për shkak se Perëndimi deri më tani e ka pasë veç me fjalë.
